آسیب دیدن کالای صادراتی برای ما چیز جدیدی نیست. علت آن هم الزاما همیشه اهمال شرکت حمل نیست. بلکه بسته بندی نامناسب خودش از محرز ترین نقاط ضعف ما در صادرات است.

جدا از اینکه آرزو می کنم تولید کننده ها و بازرگان های محترم بیشتر به این مساله دقت کنند، می خواهم در این نوشته به نکات گمرکی و عواقب آسیب دیدن کالای صادراتی  بپردازم.

اگر صادرات می کنید، یا در فکر صادرات هستید، به این فکر کنید که اگر این آسیب دیدگی در گمرک کشور مقصد و قبل از ترخیص کشف بشه، چه روندی طی خواهد شد. مخصوصا اگر طبق قرارداد، مسئولیت کالا تا قبل از ترخیص در گمرک مقصد، با شما- یعنی فروشنده- باشد.

طبق عرف گمرکات، اگر آسیب دیدگی در گمرک مقصد کشف یشه، باید شخص مسئول -خریدار، فروشنده یا نماینده شرکت حمل- باید کالای آسیب دیده رو صورت جلسه و اگر بتوانند تفکیک کنند.

اولا خریدار یا نماینده او در گمرک مقصد، در صورت کشف آسیب دیدگی در گمرک ، درصد خسارت را صورتجلسه می کند. چرا؟صد البته بخاطر اینکه به فروشنده وجه کالا را پرداخت نکند. اما حتی اگر طبق قرارداد، در آن مرحله، مسئولیت کالا به عهده خریدار بوده باشد، باز هم همین کار را می کند. به این علت که در ازای آن حقوق ورودی ندهد. چرا که در همه گمرک های دنیا، برای هر کالای وارداتی، ثبت سفارش و حقوق ورودی وجود دارد.

[خواننده گرامی: تمامی سری نوشته های « قوانین و رویه های گمرکی » مربوط به آموخته های من در جلسات اتاق های بازرگانی است. من یک بازاریاب فعال در زمینه بازاریابی بین الملل هستم و در امر گمرک و واردات و صادرات و به کل بازرگانی خارجی متخصص و کارشناس نیستم. اما بخاطر کاری که به آن مشغول هستم آشنایی خوبی با این مسایل دارم. بنابراین احتمال خطا را در نوشته های من مد نظر قرار دهید.]

همچنین اگر خریدار از امتیازات ارزی یا سهمیه وارداتی برای واردات آن کالا استفاده کرده باشد، بتواند آن را منتفی کند. در ایران این دو مساله برای واردات خیلی جدی هستند. چرا که کارت های بازرگانی با توجه به سابقه بازرگان، اجازه واردات تا یک سقف معین را می دهند. ضمن اینکه برای هر وارداتی، خروج ارز اتفاق می افتد که در شرایط فعلی کشور ما برای حکومت و قوانین ملی خیلی حساسیت دارد. اما ممکن است این دو مساله در مورد کشور های دیگر به این حد مهم نباشد.

بنابراین اگر کالای صادراتی شما در گمرک مقصد مثلا کشور قطر یا عراق ، قبل از ترخیص آسیب ببیند، طرف خارجی احتمالا صلاحش در اینست که کالا را بازگشت بزند. تا مگر اینکه کالای آسیب دیده قابل تفکیک نباشد.

در برخی موارد کالای آسیب دیده قابل تفکیک است. مثلا محموله لامپ فرستاده اید که نیمی از آنها دچار شکستگی شده اند. در اینصورت بازگشت اتفاق می افتد. حالا اگر تعهدات شما در قراردادتان، تا قبل از ترخیص در گمرک مقصد باشد، در نتیجه پیگیری خسارت از بیمه، بر عهده خودتان خواهد بود که برای این کار نیاز به صورتجلسه گمرک مقصد را دارید. ضمن اینکه هزینه مرجوعی را نیز خودتان باید بپردازید. و این یعنی یک دردسر و هزینه های اضافی در ازای صادرات نا موفق!.

اما اگر کالا قابل تفکیک نباشد چه اتفاقی می افتد؟

یک مثل واقعی از قول یک کارشناس گمرک نقل می کنم. سه دستگاه خودرو سواری سانتافه از بندرعباس به مقصد گمرک تهران حمل می شد. دقت کنید که با توجه به رویه ترخیص قطعی، این محموله هنوز ترخیص نشده و هنوز در اختیار گمرک بودند.

در این مسیر خودروبر کج می شود و هر سه خودرو از یه طرف آسیب می بینند. در این مورد قسمت آسیب دیده‌ را نمی توان جدا کرد (مثلا بدنه را از خودرو تفکیک کنیم!)، بنابراین کارشناسان گمرک ارزش کالای وادراتی را به اندازه درصد آسیب دیده اش کم کردند.

مثلا اگه  ۱۴۰۰۰ دلار ارزش Cif محموله بود، با صورت جلسه‌ای که تنظیم شد، ۳۰ درصد کسر ارزش اتفاق افتاد، که از ۱۴۰۰۰ دلار کسر شد و نهایتا مبنای محاسبه حقوق ورودی شد.
دقت کنید هیچ وقت تعرفه حقوق ورودی کالا تغییر نمیکند. فقط خریدار حق دارد بخواهد بر مبنای کالای تحوبل گرفته شده سالم، محاسبه مجدد بشود.

یکبار دیگر تاکید کنم که به هر حال فروشنده فقط تا جایی مسئولیت دارد که ترم تجاری تعیین کرده است. اصلا یکی از جاهایی که اینکوترمز مهم می شود، همینجا است. حتی در جایی که صادرکننده هنوز مسئول باشد، اگر صورتجلسه حقوقی (گمرکی) وجود داشت باشد و همچنین ارسال کالای سالم توسط شرکت های بازرسی مورد تایید قرار گرفته باشد، خسارت توسط بیمه پرداخت می شود. این جای نگرانی ندارد. جز اینکه ارزش صادرت شما و رضایت مشتری تحت تاثیر قرار گرفته است.و اینکه ممکن است مجبور شوید هزینه حمل مرجوعی را نیز بپردازید.

همینجا بگویم که برخی شرکت های حمل صادراتی، نیرو های مستقر در گمرک های خارجی دارند و با صادر کننده همکاری می کنند تا اگر در طول مسیر، کالا دچار آسیب قابل جبران یا قابل تفکیک شد، بتوانند در خود انبار گمرک مقصد، و قبل از ترخیص، تفکیک و بسته بندی مجدد داشته باشند. 

پس:

• اگر کالای آسیب دیده قابل نفکیک بود، قسمت آسیب دیده به گمرک مبدا مرجوع میشود،و قسمت سالم ترخیص می شود.
  
• اگر کالای آسیب دیده قابل نفکیک نبود، به اندازه خسارت از ارزش گمرکی آن کسر می شود و کل کالا ترخیص می شود.

دقت کنید که اگر کالا ترخیص بشود، و صورتجلسه حقوقی آسیب دیدگی هم تنظیم نشده باشد، دیگر بیمه خسارتی پرداخت نمی کند.

یکی از دوستان محترم بنده سوال کردند که اگر آسیب کالا کشف اما عنوان نشد، مثلا سرامیک در پالت فرستاده باشیم و سرامیک هایی که در بدنه پالت نیستند، در واقع قابل دیدن نیستند، در اثر فشار شکسته باشند.

در این مورد اگر خسارت قبل از ترخیص کشف و صورتجلسه نشود، بعدا خریدار هنگام باز کردن پالت ها متوجه شود، چه کسی از نظر حقوقی پاسخگو است؟ باید عرض کنم مرجع تحویل گیرنده همیشه در مورد خسارت پاسخگو است. پس اگر شرکت حمل متوجه خشارت شد، اما صورتجلسه نکرد، اما تحویل گیرنده یا خریدار پس از ترخیص متوجه شد، شرکت حمل از جیب خود خسارت را پرداخت خواهد کرد. بنابراین عملا امکان تبانی فروشنده با شرکت حمل از بین می رود.

اگر محرز باشد که کالا در طی حمل مثلا در کشتی یا در حال تخلیه بار از کشتی، آسیب دیده باشد، در اینصورت خریدار می تواند حتی بدون مرجوعی، فقط کالای سالم را ترخیص کند. در اینصورت کالای آسیب دیده نیاز به هزینه بازگشت ندارد و صادر کننده نیز متحمل آن هزینه نخواهد شد. البته در مواردی که کالای آسیب دیده هنوز دارای ارزش باشد، صادر کننده خودش تمایل به بازگشت آن دارد و هزینه آن را می پردازد یا از بیمه می گیرد.

در چه مواردی این اتفاق می افتد؟ وقتی که کالا آسیب فیزیکی نخورده باشد. فقط مشخص باشد که دست خورده است و به همین علت خریدار از پذیرش آن امتناع کند. و یا اینکه کالا مجددا قابل بسته بندی یا استفاده متفاوتی باشد. حتی ممکن است صادرکننده (فروشنده) بتواند برای آن کالای دست خورده نیز مشتری در همان کشور مقصد پیدا کند. در اینصورت خریدار جدید با یک ثبت سفارش جدید می تواند آن کالا را ترخیص کند.

همانطور که می بینید ، آسیب دیدن کالای صادراتی غیر از ضرر های مالی و اعتباری ، می تواند دردسر هایی به همراه خود داشته باشد. پس تا جای ممکن سعی کنید بسته بندی خوبی داشته باشید و شرکت حمل و نقل مناسبی انتخاب کنید. یادتون نره کار وقتی تمام میشه که مطمئن شده باشید کالا در شرایط مناسبی به دست مشتری خارجی رسیده.

به کانال تلگرام EXIM  بپیوندید: دستیابی به فرصت های صادراتی قطر و عراق با امکان پرسش و پاسخ و دریافت راهنمایی در زمینه تجارت خارجی 

موضوعات مرتبط:

↵ مشکلات رایج گمرکی: مغایرت بارنامه با مقدار حقیقی کالای وارده

↵ قوانین و رویه های گمرکی ، قسمت اول: دانستنی های پایه ای

↵ صادرات مواد غذایی به قطر

↵ انتخاب روش صادرات و نحوه همکاری در زمینه صادرات کالا به قطر